Шинэ жилийн мэндчилгээ

Дууг хүртэл инээдээр хийчдэг л юм байна. Овоо муу гар юмаа.

Ахын сургааль

Өнөө өглөө нагац ахтайгаа нилээд чаатлаж элдэвийг ярилцлаа. Ах маань наран улсад ирээд арван хэдэн жил суурьшисан болхоор намайг энд үлдэж ажилла, эсвэл Америк явж дахиж сур гэсэн байр суурьнаас хандаж эхэллээ. Би нэгэнт дунд сургуулийн сурагч биш болхоор дотроо бодсон төлөвлөсөн ажлуудынхаа зах зухаас хэллээ. Эндээс төгсөж очоод ингэнэ тэгнэ гээд л. Мань хүн ч бас дахиад л зөндөө л зүйл дээр жишээ аван надад ухаарал хайрлаж байгаа хэдий ч би гэдэг хүн нэгэнт шийдсэн болхоор арагшаа алхах боломжгүй санагдана. Боломжгүй гэдэг нь хэн ч намайг заавал ирж ажилла гэж шахаж шаардаагүй, зөвхөн өөрийн дотоод хүний сэтгэхүйд захирагдаад буй хэрэг. Хүний дотор оршдог дотоод хүн бол агуу хүчтэй гадаад хүнийг удирдан залж байдаг болхоор гаднаа хүнд ямар ч харагдсан байлаа дотоод хүнийг нь олж таних мэдэх гэдэг туйлийн хэцүү даалгавар болтой.
Гэхдээ би бол хүнийг анх уулзаад танин мэдэхдээ нүд, гарын хуруу, гутал гурваас өөртөө боломжийн дүгнэлт хийчдэг. Мэдээж хүн болгонд өөр өөрийн гэсэн цензур байдаг гэдэгт маргах юун. Гол ярианаасаа нилээд гажчлаа.
Эцэст нь ах маань одоо глобалчлагдаж уй энэ цагт хаана ч ажилсан, хаанаас ч ажлаа хийж болдог болсон шүү дээ гэж байсан. Мань хүн бол компюүтер, програмчлал, сансар судлалын салбарт нилээд ажил хийсэн л дээ. Түүндээ ч сэтгэл хангалуун явдаг. Гэтэл миний хувьд арай өөр гэхиймуу даа. Миний ажил бол нөгөө софтвер, аутсорсинг байдлаар ажиллах боломжгүй, улаан гараараа л зууралдаж байж үр дүнгээ үзэх болхоор энэ тухайгаа хэлээд хаялаа. Өөрийн санаа өөртөө зөв... за түр баяртай. гэсээр ах маань ажилруугаа яарлаа. Би ч ажилдаа орсон.

Хадмал орчуулга

Социализмын үед юм бүхэн дэг журамтай, дарга нь дарга, цэрэг нь цэргээсээ байж жинхэнэ социалист зарчмаар амьдарч байсан тэр цаг хугацааны сүүлээс миний бие амсаад өнгөрсөн. "Гэгээн зөвлөлт"-ийн ах нараас хангамжаа эдэлж бараг л амандаа хоолоо халбагадуулахаас наагуур, за тэгээд бас улс гүрэн л болсон хойно өөрсдөө тэддүгээр таван жилийн норм төлөвлөгөө энэ тэр ярьж баахан зарчимддаг хүмүүс олон байж. Тэд нараасаа ч хүмүүс айна гэж жигтэйхэн. Өөрсдөө хийж чадах хэрэгцээнийхээ зүйлийг хүртэл оросоос авдаг байсандаа. Гэхдээ нэг л зүйлд гайхдаг байсан. Оросоос орж ирсэн бараа таваар дандаа чанартай илүү байсан ч монголд үйдвэрлсэн дотоодын бүтээгдхүүнүүд гэхээр л дандаа загвар муутай, бүдүүн болхи хийцтэй. Гэтэл хийж байгаа материал нь бараг оросынхоос илүү шахуу байсандаа. Нэг жишээ дурьдахад дунд сургуульд ороод дунд ангийн сурагч болсон жил орос бакал гэгчийг өшиглөж гялтайтал нь тосолж бач үгүй гоёж өсдөг моод шаху байвшдэ. Тухайн үед бас л чамгүй үнэтэй, зарим нэгэнд нь олдохгүй л байсан үе. Тэрийг нь авч чадаагүй нь монгол үйлдвэрийн бакал "хусаж" гудамж өшиглөнө. Монголын бакал гэхээр л нэг л яйжийсан өсгий нь гэж дөрвөлжин нүүрс шиг юм ардээрээ гарцан явж харагдана. За тэгээд нэг устай бороонд өмсөхөд л зуузай нь шалчийгаад л "хийморь"-гүй болж орхидог байж. Харин материал нь бол жинхэнэ арьс ширээр хийсэн нь илт харагдана. Тухайн үед гац харьцаж байсан улс нь орос болхоор оросын эд зүйлтэй л харьцуулахаас өөр боломжгүй байж. Гэх жишээний зүйлд яагаад өөрсдөө өөрсөддөө чанартай ижилхэн зүйл хийж болдоггүй байсанд гайхаж хоцорч билээ...

Тухайн үеийн бас нэгэн моод бол орос хэл. Оросоор зарим үг хэллэгийг ярианьхаа дунд хавчуулж ярих нь соёлтой боловсон занг илтгэх нэг хэлбэр байж. Ялангуяа тэр үеийн дарга нар, оросд сураад ирсэн хүмүүс голцуу хэрэглэнэ. Гэхдээ ердийн хэрэглээний зүйлүүдийг хүн бүхэн л хэлдэг байсан шдээ, жишээ нь польто, куртк, ботинк (манай эмээ бажийк гэж хэлдэг байсан), душ, пилэтэк гэх мэт зөндөө. Мэргэжлийн салбаруудад ч гэсэн оросоос орж ирсэн үгүүдийг тэр чигт нь хэрэглэх явдал нилээдгүй байсны дотор анагаахын салбар (өөрийн мэддэгээрээ) бүр оросжсон байсан. Орос "школ"-оор оросоор лекц, орос сурах бичиг, орос дээр реферат бичих гэх мэт. Эмэнэлэгт л гэхэд эмч нар нь оросоор өвчний түүх бичдэг байсан, одоо ч хуучны зарим эмч нар оросоор өвчний түүхээ бичиж оношоо тавьдаг хэвээрээ. Энэ мэт орос соёл нилээд түгсэн байсан нь 90-ээд оны ардчилсан хөдөлгөөн эхэлснээр энэ бүхэн төгсгөл болж ардчилсан монгол, ардчилсан ард түмэн, ардчилсан засгийн газар гээд арчилалгүй юмгүй болсон саяхан шиг л. Нөгөө орос хэл орос соёлыг эрс буруушаагаагүй ч гэлээ монгол хэл, ёс заншил, шашин шүтлэгээ сэргээн үүнтэй зэрэгцэн монголших хөдөлгөөн нилээд өрнөсний дотор нөгөө л мэргэжлийн салбаруудад хэрэглэж байсан орос үгнүүдийг халж монголчилж орчуулан хэрэглэх арга барилыг нэврүүлж эхэлсэн нь сонин санагдсан. Юу нь сонин санагдсан гэвэл бараг л хэлд орохоосоо авхуулаад яриад хэлээд заншсан хэллэгүүдийг монголчилж орчуулах нь нэг л чихэнд нийцтай сонсогдохгүй байсанд. За бас л анагаахын салбартаа жишээ авья. Манай зарим эмч нар өвчний нэр, онош зэргийг хдмал орчуулга хийж монголын анагаах ухаанд нэвтрүүлэх гэж нилээдгүй чармайсан. Сонирхуулахад:
Острый ринит- Хурц нусгай
Acute Appendicit- олгой тас
Peritonitis- Гялтан тас
Encephalitis- тархи тас гэх мэт. Гэхдээ орчуулгатай эмгэг өвчнүүд зөндөө бий л дээ, салхин цэцэг, улаан бурхан, хүхүүл ханиад гэх мэт. Олон улсын нэршлээрээ орчуулж хэрэглэдэггүй нэршил гэж байдаг л даа. Бараг стандарт болсон гэхэд болно. Тэдгээр үгийг ашиглан хаанахын ямар ч эмч хараад онош, эмчилгээ зэргийг шууд мэдэх учир гол ач холбогдол нь оршиж байгаа гэдэгтэй эргэлзэхгүй санал нэгтэй байдаг.
Aнагаахын оюутан байхад Молекул Биологи гэдэг нилээд хүнд номыг тухайн хичээл орсон бүх оюутнуудад шахаж, авахгүй бол дүн гаргаж өгөхгүй боож этэр сүйд боловшдэ. Шахсан багш нь тухайн салбартаа л бас гэмгүй нэгэн байсан л даа. Тэр номонд молекул биологийн үг хэллэгийг нилээд орчуулж монголчилсон байсан санагдана. Ер нь бол тэр номыг уншихад тэр чигээрээ мэргэжлийн гадаад "стандарт" үг хэллэгээс бүрдсэн байдаг болхоор англи хувилбар дээр нь уншсан q ойlгогддог амар талтай. (DNA, RNA, genom, PCR, mutant гэх зэрэг үгнүүд)
Ер нь заавал орчуулах шаардлага байгаа ч юмуу үгүй ч юмуу. Бүү мэд.

Насаа нэм гэж...

Ойрд үгийн утгыг нилээд бодож ярьдаг болсон. Өмнө нь ч буруу солгойгүй бурж Бумаа (Сэрэлт киноны) авгай шиг чалчидаг байж. Тэгж гэмээ бурууддаг олон, зөвддөг нь өдрийн од мэт цөөн тохиодог байв шдэ. Найз нарыгаа уйлуулж ч, уурлуулж ч явсан хэдий ч эргээд тэд маань манийгаа цагаахан, хүүхэд шиг юм ярьдаг гээд ад шоо үздэггүй байсанд нь талархаж байдаг юм. Одоо нээрээ бодоод байхнаа хаа ч хэнтэй ч тэр зангаа тавихгүй л хамаагүй бураад байгаа нь буруу ч юм шиг, бусдын нийцтэй хүртээлтэй зөв ярих хэрэгтэй гэж хожим ухаарав (саяханаас хүнээ мэдрэв).

Дуунд дуртай боловоо би...

Энэ зун монголд очоод найз нар, хамаатан садан гээд л удаан уулзаагүй хүмүүстэйгээ уулзсных заримтай нь шоудлаа, заримтай нь дууллааа. Дууллаа гэснээс монгол дуугаа мэдэхгүй аяны дугараа алгасах шахаж муухай царайллаа. Найранд 3 дуутай, наадамд 3 даваатай гэдгийн үлгэрээр ядаж 3 биш юмаа гэхэд цайны ганц дуу мэдмээр юм байна. Уг нь солгой хоолойлчоод энд тэнд дуулаад байдаг энэ зун бүр таг шүү. За тэр наадамд 3 даваа нь ч өнгөрч. Өнөөдөр ажил багатай байсан дээрээ хэдэн гайгуй зохиолын дуу татаж МП-дээ хуулаад хуучин нөгөө галзуу хүн шиг сонсдог байсан транс хаус хөгжмүүдээ дэлэтлэж орхив. Өө бас нэгэн буянтай ахаас авсан Харангын гурамсан цомог, Никитоны нэг цомогоо суулгаад сонсдог хөгжмийн жанраа өөрчилчихлөө. Аа харин тэр караокэд бол үгийг нь дагаад дуулаад байж болмоор санагдсан.
Намайг 2-р ангид байхад орост хамт сурч байсан нагац ахын маань найз Дандар гээд эмч бид нар Москваруу хамт галт тэрэгээр явсан юм. Тэр хүн их гоё дуулдаг. Тэр үед ХИТ болж байсан Цэрэнчимэд агсаны дуунуудыг ялгагдахгүй сайхан дуулна. Бас манай өөр нэг ах маань эмч хүн л дээ, мөн их сайхан дуулна. Ялангуяа "Ус мөрөн олончиг" гэж Самбуу УГЖ-н дуулсан дууг дуулдаг. Тухайн үедээ энэ бүхнийг эрэгцүүлэн бодоход эмч хүмүүс их сайхан дуулдаг юм байна гэсэн бодол гавал доторх атираанд маань суучихсан юм. Энэ бодрол өнөөдөр гэнэт толгойд орж ирэн тэр үеээ дурсан бодтол би Дандар эмч шиг мэргэжилтэй хэрнээ нэг ч дуу мэдэхгүй тууж явдаг. Солгой хоолойтойм байж гэж өөрийгөө голохгүй л айргаа барьж байгаад аваад хаядаг байх хэрэгтэй юм байна. Дараагийн дугаарт нь ёпоон улсад нилээдгүй хугацаагаар байсных ганц дуу бас караокэед нь дуулдаг болох хэрэгтэй гэж өөртөө биелэгдэх ч юмуу биелэгдэхгүй ч юмуу нэг даалгавар өглөө.

Энэ удаа больёоо

Эрүүл мэндийн сайдаар Ламбаа гэнүү. Арай ч дээ. Улс гүрний хүн амын эрүүл мэндийг сахин халгаалах гол салбарын сайд нь дунд сургууйийн багш байх ч гэж. Сая олж уншаад харамсах, харуусах сэтгэгдэл төрээд өөрийн эрхгүй толгой сэгсэрэлээ. Монголын анагаах ухаанд яам толгойлоод явах чадалтай чадвартай боловсон хүчин байхгүй гэхэд хэн ч итгэхгүй. Өөр боловсорсон мэргэжлийн хүнээр солиосойдоо гэж. Энэ салбар ч бүр шалан дээр пид хийтэл унаад дууслаа. Ганди, Гүндалай гэх мэт дипломгүй эмч нараар удирдуулж дараалан дампуурсан нь сэргээгүй байхад дараагийн дипломгүй тоглогч Ламбаа гуай дахин дампууруулна гэдэгтэй санал нэгтэй байна. Залуу эмч, эмнэлгийн боловсон хүчнээ уг нь гадаадад нилээд сургаад байгаа ч буцаад ирэхэд нь ажлын байраар хангаж өгөхгүй болхоор хичнээн сайхан юм сураад ч нэмэргүй, тэгээд л гадаадруу явах нь яваад, бизнэс хийх нь хийхээд талаар нэг тараад алга болж байгаа харагдах юм. Энэ бүхэнд улсын мөнгө нилээдгүй урсаж байгаа нь тодорхой. Энд хамт сурч байгаа хужаа нарыг төгсөөд очиход нь байр орон сууцаар улсаас хангаж, ажлын байр битгий хэл гэр бүлийн асуудлыг нь шийдэж өгч байгаа болхоор амьдрал нь нэгэнт баталгаатай тийм газарлуугаа л тэмүүлэх нь аргагүй буйзаа. За энүүхэн хооронд төрсөн сэтгэгдэл энэ ажгуу.

Амьдралын их сургууль

Энэ бол миний ажил хөдөлмөр хийж эхэлсэн амьдралын их далайд хөл тавьсан тухай товчхон. Нэгэн буйдхан жуулчны баазад ажилж эхэлсэн маань миний өвөөгийн ач гавьяа билээ. Тэр хүн өдгөө байхгүй ч гэлээ би үргэлж санагалзаж байдаг. Миний өвөө нутаг орондоо нэртэй төдийгүй гэр бүл үр ачдаа энэрэлтэйгээс энэрэлтэй уяхан тийм л нэгэн байлаа. Би мэдээ орсон цагаасаа эхлээд л өвөө эмээ дээрээ өсөж хүн шиг хүн болж, амьдрал гэдгийг мэдэрсэн юм. Сургуульд ороогүй л жаахан байсан, миний өвөө "Жаргалант" пионерийн лагерийн захирал хийдэг байлаа. 6 сарын эхээр зуслан ажилж эхлэн хүүхдүүдээ хүлээн авахад л бид тэнд аль хэдий нь очсон байна. Өвөө бид 2 нэг модон байранд хоёр төмөр ор, нэг түмбүүчиг, ширээ байна. Зуслан маань уулын аманд байдаг тул оройдоо сэрүүхэн гэж жигтэйхэн. Заримдаа өрөөний пийшинг галлаж дулаацна. Хүүхдийн зусланд дандаа том ах эгч нар. Би дунд нь бол жижигдэнэ. Улаан булан, биеийн тамитын талбай, эсүүл мухлагын хавиар л эргэлдэнэ. Хааяа өвөө маань аймгийн төв орохдоо дагуулж явнадаа. Эмээ дээрээ очиж нэг хоноод маргааш нь зусланруугаа явдаг байж. 8 сарын сүүл гэхэд л сүүлийн ээлжээ дуусган зуслан буухад өвөө бид 2 гэртээ харина даа. Өвөө маань маш их зарчим хүн. Ажил бол ажил гэсэн байр суурианаас бүх зүйлд хандана. Ажил гэрийг холилдуулна гэж яасан ч үгүй. Заримдаа зөвшөөрөлгүй зусланд очихоор зэмлэнэ. Ингэж явсаар сургуульд орж зун хамт зусдаг үе маань өнгөрлөө. Эмээ хэдэн үнээтэй, түүнийг нь хариулж "тугалчин хүү Цэрэндорж" болно доо. Хоёрдугаар ангид орох жил Жаргалантын аманд 3давхар сүндэрлэсэн сайхан байшин босож тэр нь өвөөгийн маань 4 жилийн хүч хөдөлмөр биелэгдэж үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны амралт гэгч нэртэй газар байлаа. Мөн тэр жилдээ хүүхдийн зуслангийн өргөтгөл байрыг нэмж барин 100 хүүхэд хүлээн авах хүчин чадлыг нэмэгдүүлэн нэг ээлжиндээ 350-400 хүүхэд амардаг болсон юм.
Ардчилал эхэлж бүх зүйлүүд өөрчлөгдөн хувирч улмаар зарим обьектууд хувьд гарахад тэр амралтын газар мөн л хоцорсонгүй. Ингээд жуулчны бааз болон хувирав. Хүүхдийн зуслангийн удирдлага ч солигдон өвөө маань ч тэтгэвэртээ гарлаа. Тэр цагаас хойш цагийн байдал ч нилээд өөрчлөгдөн би бээр арван жилээ дүүргэн их сургуульд орох боллоо. Их сургуульд орсоор 2-р курсийн оюутан мундагаа бас. Тэр зундаа Жаргалант жуулчны баазад очиж баармэн гэгчийг хийж үзэв. Өдөртөө унтанаа. Орой болхоор л ажил ундарна. Мөнгө төгрөгтэй холбоотой ажил юм хойно бас л чамгүй тооцоотой байхгүй бол болохгүй байсаан. Эхэндээ ч өрөнд оров. Дараагийн сараас тооцоог яс бариж цалин гэгчийг авч үзлээ. 27000 төгрөгний цалин гар дээрээ авч үзээд ажил хийх хүсэл маань улам их болсийм. Ачаалал их үед гал тогоонд хоол зөөгч этэр хийх үе бишгүй. Ямартай ч хамт олон гэдгийг бас хажуугаар нь мэдэрч эхэлж билээ. Ингээд намар облж оюутан явах болоод үдэлт хийгэж баахан бэлэг авлаа. Түүндээ их урамшсан. За тэгээд ирэх хавар нь гүйдэлтэйм шиг л сүүлийн курацаа урагшлуулан 6 сарын эх гэхэд Жаргалант гэгч жаргалын орондоо ирэв. Тэр жил аж ахуйн нэгжүүдийн нэр давхардахгүй байх ёстой болж Жаргалант нэр солигдон компанийн нэр олох ажил гарав. Ингээд өвөө маань нэг нэр санал болгосон нь төрсөн нутаг болох АНАГ. Энэ нэршилээр тогтож АНАГТУР ХХК болж өөрчлөгдөв. Тэр жилдээ баармэн хийсэнгүй. Жолооны үнэмлэх авсан байсан учраас жолоо мушгин давхар ганц нэг удаа жуулчин дагуулж явах болов. Халит мульт англи хэлийг гадарладаг болсон нь бас нөлөөлөв. Жуулчин дагуулж явна гэдэг бол нилээдгүй олон ажлыг хийж сурах хэрэгтэй байсан юм. Наанадаж л хээрийн хоол бэлтгэх, газар орны нэр ус, түүх домог, байршил зэргийг сайн мэддэг байх хэрэгтэй болж. Гэхдээ өвөөтэйгөө явахад газр ус, замын нэрийг байнга хэлж зааж сургаж байсан маань одоо л хэрэг нь гарч нүүр улайсангүй өнгөрөв. Тэр жил шинэ зеландийн 30 гаруй жуулчин 3 хоног авч явсан маань анх удаагийн кэйс байв. За тэгээд л зөндөө зөндөө.
Иймэрхүү байдлаар хаалгачаас нь эхлээд нилээд олон зүйл хийдэг болов. Заримдаа ажилчин нь эзгүй чөлөөтэй үеэр нь орлон ажиллана, слесарь хүртэл хийв. За тэгээд л хонь гаргахаас эхлүүлээд зочдын боодог, хорхог, шорлог гэгчийг хийхээс эхлүүлээд ер нь оролцоогүй юмгүй л болов шив. Их сургуулийн зуравдугаар курсээ төгссөн жил өвөө маань бурхан болж би тэндээ очиж чадаагүй юм. Тэр намартаа ажилд орж жинхэнэ ажилтан болсон болхоор амрахаар л очих зав гардаг байлаа. Гэвч миний сэтгэлийн гүнд тэр газар үргэлж хадаатай. Зундаа очихгүй байна гэж ер нь байхгүй дээ. Энэ зун хүртэл очиж хэд хоног амарлаа. Монгол явсан тэмдэглэлд зураг оруулсан байгаа байх.
За баахан өөрийгөө мундаг мэт товойлгов. Хүн бүхэнд энэ мэт түүх байдаг нь дамжиггүй. Гэхдээ энэ бол миний хувьд хэн нэгэнд гайхуулах гэсэн зүйл биш, юм үзэж нүд тайлан амьдралын их сургуульд сурсан дурсамж юм.

Би...

Ганц нэг бичлэг хийж үзлээ. Яахав хэдэн үг эхлүүлээд бичээд байхад сурах янзтай. Гэхдээ өөрийн бодол өөртөө зөв гэдэг байр сурийг баримтлаад бичиж эхлэе гэж бодлоо.
Аливаа зүйлийг өөрөөсөө эхлэвэл цаашид ойлгоход дөхөмтэй юм шиг санагддаг юм.

Зам зуурын сонин

Наадмйн дараахан ажлаа хаяаад шахуу л монголруугаа яаран яаран Кансай-гаас МИАТ-ийн онгоцондоо суугаад хариж одлоо шдээ. Кансай ортол ч яахав унтсаар байгаад таарлаа. Кансай-д буугаад бүртгэл хийх болоод ачаагаа жигнүүлтэл 27кг болоод талийваа хөөрхий. Гар цүнхэндээ хүндхэн гэснээс нь аваад хийх гэтэл "таны гар цүнх том юм байна, танай онгоц жижиг учраас ороод багтахгүй" гэж доош нь хийдэг байна шдэ. Тэхээр нь цаасан уут өгөөдөхөө, би гартаа авч орно гэж гүрийсээр байгаад АНА-ийн 2 цаасан уутанд хийж бариад ороод явчиваа гэж. За тэгээд суудалдаа суутал хажуу 2 суудал хүнгүй, дэмий цонхоор харсан шиг сууж байтал "та юу уух вэ" гээд ёпооноор асуудаг байгаа. Тэхээр нь ах өөрийгөө ёпоон хүн шиг л харагдаж байгаам байх гэж бодоод "би зүгээр л ус уумаар байна" гэтэл өөдөөс "та юу уух вэ" гээд аангилаар асуудаг байгаа. Тэхдээр нь "бийр" гээд хэлтэл нэг Бадвайзэр өглөө. Дараа нь харин надаас "уучлаарай, би монгол хүн бишээ" гэхээр гайхаж хоцров. Буруу онгоцонд сууцийм биш байгаа гэсэн юм бодогдоод явчив. Цонхоор хартал яах аргагүй МИАТ-ийн логотой онгоц мөөн. Хожим нь учир мэдэх хүнээс дуулахнээ манай МИАТ олон улсын авиа компаниудын гишүүн болсийм байх. Тэгээд үилчилэгчүүдээ солилцож ажиллуулж туршлага судалдаг ч гэх шиг. Харин тэр монголоор яридаггүй хүүхээн болвоос ардчилсан солонгоос байсийм байналээ. Монгол хүүхнүүдийн хаана нь ч үгүй царай зүс муутай санагдавээ. Халхад сайхан хүүхэн олдохоо байсым байхдаа ухааны юм бодож байсныг яана. Буянт-Ухаагийн дэнждээ буухад салхи сэнгэнэн сайхан байлаа. Ямар ч гоё зун болсийн энэ жил. Нов ногоон. Чингис хаан ОУБ-д буугаад хамгийн түрүүнд инээд алдан гарч иртэл таних хүн алгаа. Уг нь намайг тосно л гэж байсын. Хүлээж байтал ирсэн бүх хүн явчлаа. Чэмдаан дээрээ гадаа суугаад л байлаа. ("Говийн зэрэглээ" кинон. Арслан шиг хэхэ) Нэг юм аав ирж авлаа даа байж байж. Харив, бууз идэв, айраг уув. Маргааш нь нутгийн зүг хүлгийн жолоо сунгав. Амралтын тухайд ярих ч юм биш, үнээр тасархай байлаа. Харин хулгар шарыг юу яаж чадсангүй буцсан даа. Замын хүнээс ганз тулам авч туламлаж хорхойгоо дарахчаан болж. Яг тэр үед МИАТ-ийнхан ирсэн байсан тул тэдэнтэй зугаатай л байлаа. Тэмцээн зохиоход нь оролцоод, уухад нь уугаад. За муу хүн идсэнээ гэж дандаа л идэж уух яриад...
Тоотой хэдхэн хоног байсийм болхоор хотруу буцлаа. Ганц нэг ах дүүгийнхээр орохгүй бол болкү. Бас айл хэсэв. Гэснээс хотод баар саванд орохоор мөн ч үнэтэй болжээ. Нэг орой л гэхэд 1ман орчим зарахад багадажээнлээ. (ахиа л идэх уух юм яриад явчлаа).
ВИМО уулзалтанд оролцсоноо хальт тэмдэглэхэд Breeze, Oogoo, Tuya, Oyunaapin, Od, Oyuka, Nansaa, Ochiroo, ORG, Tamiraa нар ирж Аириш гэдэг газар бут авлаа. Дараа нь Оасис гэнүү нэг Дииско-орвээ. Ихэнх нь бие биенээ танидаг болхоор хөгжилтэй сайхан байсан. Ер нь эндээс очиж байгаанууд нь нэг уулзалт зохиочоод ирж байхад буруудахгүй болтойдог шүү. Ямар ч байсан анхны монгол дахь ВИМО уулзалтыг зохиож бөөгнүүлсэндээ баяртай байгаа шдээ. Одоо 20-доор Хүдэр тэргүүтэй төлөөлөгчидтэй уулзалт болох юм гэж дуулсан.
Аан тийм, бас АНАГ-т амарч байх хугацаандаа найзынхаа аав Хөдөлмөрийн баатар нисгэгч Батнасан ахтайгаа уулзсан сайхан явдал байлаа. Зөндөө гоё юм яриулсандаа гэж.

Ээж

Ээж маань манайд ирж 8 хоноод өнөөдөр буцаж байна. Хамт хэд хоног сайхан л байлаа. Яг ид халууны үеэр ирсэн болхоор нилээдгүй халууцсан болтой. Ээж маань ярихдаа "ёпооны цаг агаар их тохирч байна, даралт ихсэхгүй, бас бие хөнгөн их сайхан газар юм" гэсээр л аутобус-даа суулаа. Хэдий Кансай хүртэл гаргаж өгч чадаагүй ч эндээс нилээд хэдэн монголчуудтай буцаж байгаа болхоор санаа амар суугаад бичиж байна. Болдог бол ээжтэй солигдоод хэд хоног монгол яваад ирмээр санагдаж байлаа.

Монгол яваад ирлээ

Зуны аагим халуунд нутагтаа хариад 23 хоноод ирлээ. Наадамчин олны хөл татраагүй, наадмын шуугиан намжаагүй л байлаа. Үргэлжлүүлээд л энд тэндэхийн тахилга, овооны наадам, бүсийн уралдаан, аймгийн ой залгаад л монгол маанъ сайхоон сайхан.
Нарийн ширийн юмнуудаа дараа нэг тухтайхан шиг бичеээ гэж. Олон үггүйхүн шиг хэдэн зураг оруули

A toi

A toi
A la façon que tu as d'être belle
A la façon que tu as d'être à moi
A tes mots tendres un peu artificiels
Quelquefois

A toi
A la petite fille que tu étais
A celle que tu es encore souvent
A ton passé, à tes regrets
A tes anciens princes charmants
A la vie, à l'amour
A nos nuits, à nos jours
A l'éternel retour de la chance
A l'enfant qui viendra
Qui nous ressemblera
Qui sera à la fois toi et moi

A moi
A la folie dont tu es la raison
A mes colères sans savoir pourquoi
A mes silences et à mes trahisons
Quelquefois
A moi
Au temps que j'ai passé à te chercher
Aux qualités dont tu te moques bien
Aux défauts que je t'ai caché
A mes idées de baladin

A la vie a l'amour
A nos nuits, a nos jours
A l'eternel retours de la chance
A l'enfant qui viendrat
qui nous ressemblera
qui sera a la fois toi et moi

a nous
aux souvenirs que nous allons nous faire
A l'avenir et au present surtout
A la sante de cette vielle terre
qui s'en fout

A nous
A nos espoirs et a nos illusions
A notre prochain premier rendez-vous
A la sante de ces milliers d'amoureux
Qui sont comme nous

A la vie a l'amour
A nos nuits, a nos jours
A l'eternel retours de la chance
A l'enfant qui viendrat
qui nous ressemblera
qui sera a la fois toi et moi



Миний сонсох дуртай дуунуудын хэгээхэн нь. Угаас Франц хэл аялгуу төгс бөгөөд дуу нь сайхан уянгалаг сонсогддог гэж боддогийн. Жое Дассанеы дууг мэдэхгүй хэн байхав. Мэдэхгүй бол сонсоод үзээрэй. Дараа завтай үедээ энэ дууны үгийг орчуулж оруулнаа.

Юу юугүй амралт эхэлж харих боллоо. Явна гэхээс бүр ажил ч хийх сонирхол алга. Тэгэс ингэс хийж байгаад дуусгаж байна шдээ.

Хавь ойрын сонин

Сонгууль дуусч олон хүний чихийг амрааж байх шиг байнаа. Манай гэрийнхэн ярьсан чинь гэрийн хаалга тайван байлгахгүй үнэн тамтай байгаа гээд байсан. Олон хүнд тийм санагдаа байлгүй дээ. Сурталчилгаа биш залхаалт болоод баллаж өгсөн болтой, мань мэт ч сонсохоос цаашгүй. Одоо тэгээд хэсэгтээ л хэрүүл нь тасрахгүй л дээ. Тийм ч булхай, ийм ч будлиан гээд, харин нөгөө хэдэн шар сонингууд нь бичих юмтай болж сонингууд нь борлогдох байхдаа. Цахим сонин унштал сонгогдоогүй хэсэг нь суулт зарлалаа л гэнэ. Зовлонтой ч юмаа даа нээрээ. 60 чавганцын нэг нь түрүүлдэг хойно хожигдчоод новшроод байх хэрэггүй л баймаар юм. Ард түмнийг уруу татан будлиантууллаа гэж турхираад мөнгөний төлөө нүдээ өгөхөөс ч буцахгүй зарим нь тэднийг тагаж далдаганаж байгаа нь тодорхой.
Сонгогчдод сонгох эрхийг нь өгчихөөд байхад өөрдөө зөв сонголтоо хийж чадагүй хойноос нь хэл ам гаргах нь шал тэнэг юм. Зарим нэг зүйлд бидний мэдэхгүй зүйлүүд байгаа л байх. Заа тэгээд энэнд уурлаж нерв-ээ барах нь зөв ч юмуу буруу ч юмуу. Сонгосон бол болоо биз. Нэг иймэрхүү.
Одоо тэгээд сонгууль нэг юм дуусаад залгуулаад наадам болох нь дээ. Сонгуулийн элдэв хэл ам нь наадмаар түрий бариж нэг намжих байхдаа. Наадам гэснээс ноднингийх шиг бөх болох шинжтэйдэг. Манай аваргууд бэлтгэл хийхгүй наадмын эхэнд шахуу унаж нүдний булай битгий л болоосой. Одооны залуу бөхчүүд байнгийн бэлтгэл сургуулилалттай байхаар цолтой бөхчүүддээ хатуу боорцог болж заримыг нь аваад хаячих нь энүүхэнд болжээ. Тэр тусмаа гоё сонирхолтой л доо. Соёолонгийн тоосонд дарагдаж хииморио сэргээгээд бөхөө үзчээд ирэх юмсан гэж. Аймгийнхаа ойгоор арай л гэж таарч очино гэж найдаж байна. Манай аймгийн 70 жилийн ой болох гэж байгаам гэнэлээ. Бас хэд хэдэн аймаг ойгоо тэмдэглэх сурагтай. 7,8 сар ч угаасаа тэр чигтээ найр наадам болдог хойно яалтай билээ. Монголчуудын баяр нь ихдээд байна л гээд байсан чинь энэ японууд шиг олон баяртай, олон өдөр амардаггүй юм байна. Бид нарын хэлдэгээр улаан өдөр буюу календар дээр улаанаар тэмдэглэгдсэн өдөр нь заавал амарна. Зарим нэг улаан өдөр амралтын өдөртэй давхцавал заавал хойшлуулж ажлын өдөр болгодог юм байналээ. Баярын өдрөө манайхан шиг наргиж цэнгээд байх нь ховор болхоор бидэнд баяр мэт санагддаггүй юм. Манайхны баяр эднийхтэй харьцуулвал цөөн боловч сүртэй олон нийтийг хамарч наргиж цэнгэдэгт гол поинт нь байгаан болуу. Газар газрын ёс өөр өөр болхоор үүнийг буруутгах аргагүй биздээ. За нэг иймэрхүү.

Блогоо бичиж эхэлснээс хойш 13 өдөр болоход 140 гаруй хүн орсон байна. Муугүй ээ. Эхэндээ өөрийнхөө санаж бодож байснаа бичье гэж бодож байсан боловч заримдаа бас хүнд хэрэгтэй, уншихаар юм бичьюуу гэж бодлоо. Өмнө бичиж байсан бичлэгт маань хэрэггүй зүйл зөндөө зөндөө.
Загасчны морь усгүй гэдэг шиг өөрийгөө тоохгүй явсаар бас эм тан уух дээрээ тулаад, яджаахад бас өглөө эмээ уухаа мартаад гарч. Амьд явбал алтан аяганаас ус уунаа л гэдэг. Алтан аяганаас ус уух нь ч юу юм, гэхдээ л эрүүл явах шиг жаргал гэж алга. Эрүүл байвал ажил хийгээд амьдраад байж чадах учраас. Одоо нийгэмд ялангуяа монголын эрүүл мэндэд тулгамдаад байгаа асуудал хавдрын өвчлөл, ДОХ гэхиймуу даа.(миний бодлоор)
2004-2005 онд манай монголын нэртэй эмчийн хийсэн судалгаагаар элэгний хавдар толгой цохиж яваа, удаахад нь улаан хоолой ходоодны хавдар, за тэгээ л цаашаа уушиг, эмэгтэйчүүдийн гэх мэт жагсаасан байгаам.
Хавдраар өвчилж байгаа хүмүүсийн дундаж наслалт нь 50-55 гэж бодохоор арай залуу байгаа биздээ. Тэднээс мэс заслын болоод бусад эмчилгээнд үр дүн өгөөд эгдэсэн хувь маш бага байгаа нь харамсал төрүүлж байсан. Үүнд эмч нарыг буруутгаж болохгүй л дээ. Хувь хүний эрүүл мэндийн боловсрол гэж том зүйл ярих хэрэгтэй болох байх. Манайханд эрүүл мэнддээ анхаарал тавих ухамсар суулгахад бас овоо хэдэн жил, овоо хэдэн төгрөг үрэх хэрэгтэй болно байхдаа. Ядаж л нээрээ

Сэдэв 2

Социализмийн үед ах нар орост сурахаар их явдаг байв шив. Одоо бодоход сонин санагдаад байдаг юм. Ганц нэгээс нь сийрүүлэхэд анх явж байгаа оюутнууд хувцасаа модон авдаранд /тэр үед чемодан ховор байсиймуу даа/ хийгээд, боорцог хайруулж аваад л, тарваганы арьс илдүүлж аваад л Гэгээн зөвлөлт Орос оронруу эрдмийг сурахаар мордож байсан байгаам. Манай ах эгч нар ч мөн адил тэгээд л явж байсан юмдаг. Тарваганыхаа арьсыг хилээр гаргах гэж нэг бөөн асуудал, энд тэнд нууж бариж байж гаргачихвал тэгээд бөөн аз, хураалгавал бөөн гуниг. Хил гаруутаа л аваргууд азтай азгүйчүүдтэйгээ нийлээд "баяр"-аа тэмдэглээд үргэлжлүүлсээр нэг мэдэхэд алтан Москва ирдэг гэжүгаамаа /миний бие хүүхэд байхдаа шахуу нэг удаа тэдэнтэй хамт Москва явж байсан/.
За тэгээд хойноос нь захиа занаа явуулах бол тун хэцүү байж. Хамт сурдаг найз нь ирж очвол ганц нэг шууз, борц, захиа дайна. Тэр нь жилдээ хуруу дарам цөөхөн. Шинэ жил, цагаан сар гэхчилэнгээр ах эгч нараас дотроо зурагтай захиа ирнэ дээ. Сайхан л санагдаг байж тэрхэн үедээ.
Одоо бидний үе шал өөр болж дээ. Ядаж л холбоо харилцаа өргөжөөд, ирж очих нь хүртэл асуудал байхгүй. Өдөр бүр шахуу л мэсэнжэр, мэйл, веб цамер гээд кибер ертөнцөд аж төрж байгаа бид азтай ч юм шиг. Угаасаа мийгмээ дагаад бүх зүйл өөр болчихоор хүний зан чанар хүртэл өөр болчихдог юм байна. ах эгч нарын үед бол хүний сайхан зан чанарын хэлтэрхий хадгалагдаж үлдсэн гэхэд хилсдэхгүй байх. Одоо маниудийн үеийн хүмүүс залуучууд дотор хүний сайн ховор болсийм шиг санагддаг. Тэрийг яаж таних нь чухал. Миний бодлоор "Унан байж морины сайныг, Ханилан байж нөхрийн чанарыг" гэдэгтэй санал нэгдэхээр. Тэрнээс хэд гурав чат-лачаад хүнийг тодорхойлоход бэрх байж таараа. Хүн найз нөхрөө сонгохдоо ижил тип, ижил зан чанар, ижил сонирхолтойг харгалздаг гэдгийг судлаачид тогтоогоод өгчихсөн юм байналээ. Гэнэт өөр сэдвээр яриад явчлаа, хүлцэл өчъе.
Дөнгөж сая өрөөндөө энэ тэмдэглэлээ бичиж байтал гэнэт нэг зүйл санаанд ороод, хамт ажилдаг хүнээсээ цэнэглэгч авах юмсан гэж бодож байтал яг ороод ирдэг байгаа. Тэгээд авчихлаа. Ийм зүйл надад олон тохиолдож байсан. Тухайн хэсэгт хэн нэгний тухай бодох ч юм уу, үгүйлэх үед тэр хүнтэйгээ таарах ч юм уу. Өөр хүмүүсээс асууж байсангүй / тийм зүйл тохиолдож байсан бол коммэнт үлдээгээрэй/. Энэ юутай холбоотой байж болох бол гээд снирхоод уншиж үзтэл хүний уураг тархи бага хэмжээний долгион ялгаруулж, мөн бага хэмжээгээр хүлээн авах чадбартай гэсэн байсан. Үүнээс үзэхэд ртой ч юм шиг. Тааралдахынхаа өмнөхөн тэр хүний тухай бодол орж ирэх нь бага радиуст цацаж байсан долгионыг нь хүлээн авч чадаж байна гэж ойлгож байна. Магадгүй энэ мэдрэмж нь хэт сайн хөгжсөн хүнийг мэрэгч төлөгч гээд нэрлээд байгааг үгүйсгэхгүй юм. Гэхдээ дээрх судалгааг яг баталж чадсан эсэхийг хайгаад олсонгүй /баахан Гүүгл-дэв/. Хүний бие организм гэж судлаад баршгүй зүйл облтой. Анагаах ухаанд хүний зарим тогтоогдоогүй, судлаад боломжгүй зүйлүүд зөндөө байдаг. Эдгээрийн заримаас дараагийн удаа цухас турдая.

Миний танил "Од"

Од гэхээр тэнгэрийн од мод биш, бас урлагийн поп рок од бас биш. Зүгээр л олны танил бөгөөд одоо тэнгэртээ жинхэнээсээ од болсон нэгэн хүн бол ...

Би хар багын л цаасаар онгоц хийж тоглох дуртай. Тэр үед одоогийн хүүхдүүд шиг гоё ганган юмаар тоглодоггүй байсан. Орос ах нарын монголд нийлүүлдэг хүүхдийн тоглоомыг тоотой хэдхэнээр бусад хүүхдүүдийн адил тоглож өсжээ.
За тэгээд овоо сургууль энэ тэрд орж чернильтэйгээ холилдон хусаа хацартаа нааж явахдаа л "том болоод нисгэгч болно" гэж мөрөөдөн гүйж байсан саяхан ч юм шиг. Анги нэмэгдэх тусам мань хүн мөрөөдлөөсөө хазайсангүй, яг л яридагаараа ярисаар. 8-р анги төгсөөд 9-д орох болтол удахгүй конкурс болох гэж байна, юугаар суурилах гэж байна гээ л эмээ өвөө, ааү ээж асууж шалгаагаад байхаар нь нөгөөхөө хэлээд тависан чинь үлгэрийн далай бүтдэг юм бишээ. Маныхаа толгойг угаагаад Химээр суурилаад шалгалтаа өг ч гэх шиг. Химийн багшид хадаг барихаас наагуур юм болж дугуйланд нь ороод органик химийн 200 бодлого, органик бус химийн 300 бодлогыг өөд уруугүй бодож дуусгавай. Тэгж байтал конкурс ч болж бужинав. Битүүхэндээ нөгөөхөө бас сурагланаа яджаахад. Даанч их сургуулийн хуваарьт нисгэгчийн сургууль гэж ирдэггүй юм байна. Ингээд горьлого тасарч хүн эмнэлгийн сургуульд орохоор зориг шулуудан шалгалтаа өгч тэнцэв. Их сургуульд байхдаа зуны амралтаар жуулчны баазад ажилдаг байсан нь "Од"-той танилцах завшаан болсон юм. Анхны ерөнхийлөгч П.Очирбат гуайг Эрдэнэтд хүргэж ирсэн нисдэг тэрэг МИ-8 онгоцоор хотруу буцах болж хэдэн хором эрдэнэтэд саатахдаа ганз нэг яриа өрнүүлж үзсэн юм. Их энгийн хамаагүй яриа хөөрөөтэй хүн байсан. Дараа нь хэдэн жилийн хойно миний ажилж байсан жуулчны бааз дээр МИАТ-ийн нисгэгч нар 7 хоногоор ирж гүүний саам ууж амардаг байсан. Тэгэхэд мань хүн хэсэг хүмүүсээ хүргэж ирчээд буцахад мөн л хотруу хамт явж өмнө нь ингээд явж байснаа ярихад "Ах нь чамайг харуутаа л танисан, танилыгаа үнэгүй аваад явнаа" гээд найз ахтай болсон юм. Тэр ч ёстой МИ-8 -аар морин дэл дээр явж байгаам шиг л нисдэг гэдгийг нисэхийнхэн төдийгүй хүмүүс мэддэг юм байналээ. Хожим 2003 онд Булганд яаралтай ажлаар /хилийн цэргийн хар ногоон МИ-8, яагаав нөгөө СИМБА Батаагийн үнэг хөөж байгаад унагадаг. тэрэнтэй ирж байсан юм/ ирэхэд нь хальтхан уулзаад өнгөрсөн. Эцэст нь өнгөрсөн жил гамшигийн дуудлагаар нисэж яваад 14 сайхан залуутай хамт бурханы оронд очсон мэдээг сонсоод ихэд гашуудаж байсан.

Монгол улсын гавъят нисгэгч Т.Сугар гуайн тухай олноос сонсож /нисгэгч нараас голцуу/ түүний чадвартайг биширч байлаа гэж. Гэхдээ л үхсэн хүн үг хэлэх биш, түүнийг өнгөрсний дараа буруутай энэ тэр гэж нилээдгүй ясыг нь өндөлзүүлсэн нь шар сонингуудаар нэг бичигдсэн юм шиг байгаам /би монголд байгаагүй болхоор уншиж чадаагүй/. Харин ч ажлаа мэддэг, арвин туршлагатай хүн тулдаа л аюулыг багасгаж хэдэн хүнийг амьд мэнд үлдээсэнд нь баярлах хэрэгтэй мэт. Арга хэмжээ авч чадаагүй бол бүгд боодог болох байсан байх л даа. /Үүнийг ярих зүйл биш шиг байна/
Энэ мэт жинхэнэ од хүмүүс бидний дунд зөндөө байдаг байхад тэднийг өнгөрсний дараа нь л гэнэт мэдэрч чухал хэрэгтэй хүнээ алдчлаа баричлаа гэж хошуураад байдаг нь ерөөсөө таалагддаггүй. Ганц нэг дуу дуулчаад л шууд соёлын тэргүүн, гавъяат ч гэх шиг, зууны манлай ч гэх шиг, эстрадын од ч гэх шиг дорхноо л болгочих нь гайхалтай. Тэднээс бусад нь яагаад од байж болохгүй гэж. Амьдад нь тэднийг од болгоод, амьдад нь бие биенээ хайрлах юмсан хүмүүсээ.

Зиндаа

Аливаа зүйлд зиндаа гэж нэг юм байх юм. Би ойлгохдоо зэрэг зиндаархаж нэг нөгөөгийнхөө дээр гарах гэж ойлгоном. Угаасаа энэ зүйл байхгүй бол бүх юмц нэг түвшинд байх байсан ч юм билүү. Өнөөдөр надад мэдрэгдсэн нэг зиндаархал бол статистикийн программ байлаа. Угаараа энэ муу софт зиндаархаад байгаан гэж эхэлж бодож байсан ч үгүй юмаа бас. Хэн энийг ашигласан байна тэр нь бас "дээшээ" байдаг юм гэнэ. Би өмнө нь мэддэггүй байж л дээ. Өчигдөр надад манай супервайзор сануулж хэлэхэд нь нэг их ач холбогдол өгөлгүй сүртэй шдэ ухааны юм бодож байгаад интернэтээс хайж үзлээ. Бүтэн өдөр найзтайгаа хамт хайж хайж өнөө өдөр нэг форум дээрээс хууль бусаар олж авсан нь надад аминд орж байна яг одоо. Миний өмнө хэрэглэж байсан бол нэт-д дүүрэн байх жишээтэй. За тэгээд судалгааны ажил хийж байгаа хүмүүсийг дүгнэхдээ ямар статистикийн программ ашигласан, хэр үнэн бодитой үр дүн гарсан гэдгийг нь дүгнэдэг гэнэ. Тэгэхээр сайн программ ашиглаж үр дүнгээ боловсруулсан нийтлэлийг сайн сэтгүүлүүдэд гарах нэг шалгуур болдог байх нь гэж ойлголоо. Дан ганц энэ мэдээж бодитой үнэлгээ болж чадахгүй ч нөлөөлөх хүчин зүйл болох нь тодорхой. За энэ программыг өөд нь татах гэсэндээ ч биш зиндаа гэдэг зүйлийг өгүүүлэх гэсэн юм уг нь. Монголд зиндаа гэдэг зүйл нилээд газар авсан болтой. Хэн хэдэн гар утас барьж, ямар машин унасанаар нь тухайн хүнийг дүнгэж тэр хүн зиндаархадаг нь илт. Нэгэн компанийн ажилтан өөр нэг компань дээр гэрээ хийх гэж очиж л дээ. Захирал нь хүлээж авангаа нарийн бичгээ дуудан "энэ хүн ямар машин унаж байгааг нь мэдээд ир" гэж зарлигдаж. Муу машин унасан бол гэрээ хийхэд сөрөг нөлөө болохуйц нөлөөлөх хүчин зүйл болох нь. Сайхан жийп унасан бол ч тэгээд аль аль нь тэнгэрийн умдаг атгалаа л гэсэн үг болж таарахнээ. За тэгээд л баар сав, олон нийтийн газар бөөнөөрөө уулзахдаа хоёр гурван гар утас гарган ширээн дээрээ тавих нь бас л зиндаагаа харуулаад байна уу, гангараад байна уу ялгахад хэцүү юм шиг. Миний хувьд зиндаархах гээд байгаан болуу гэж ойлгож байна, магадгүй бусад нь өөрөөр ч бодож болох юм. Үнэхээр хэрэгцээндээ ашигладаг бол түүнийг гаргаж ирэн зэрэгцүүлэх шаардлагагүй л байсан байх. Хүнд атаархан, хүнийг муулж байгаа мэт сэтгэгдэл төрөхөөр биччихлээ. Магадгүй тэр хүнийи зөвч байж болно. Ажлаа амжуулахын тулд жийп унаж, олон гар утас барьж байж талхныхаа мөнгийг олдогыг үгүйсгэхгүйээ. Хөгжиж буй орнуудад ийм үзэгдэл ихэнхэд нь дайраад өнгөрдөг гэдэгтэй санал нэг байгаа. Хөгжлийн түвшиндээ хүрэхээр (хөгжингүй орнууд америк, япон, англи, гэх мэт) хүний зэрэг зиндааг эд зүйлээр биш уураг тархины нугалаасны тоогоор үнэлдэг юм байна. Мэдээж Билл Гэйтс, Воррэн Баффит нар төрөхдөө баян байгаагүй л байж таараа. Өөрийнхөө ухаанаар баяжиж ирсэн түүх нь цахим хуудсаар хайхад илхэн гараад ирэх байх. Европод нилээн дээхнэ үед хүний зиндааг эдэлж хэрэглэж байгаар нь үнэлж дүгнэдэг байсан нь алдарт ТИТАНИК кинонд тод тусгагдсан байдаг шиг санагдаж байна. Одоо тэнд арай өөр болжээ. Хэн нэгэнтэй үг солих зуур түүний ярианаас нилээдгүй мэдээлэл авдаг гэж нэгэн хүн хэлж байсан юм. Тэр хүн хэр их потенциал сайтай байна төдий чинээ эд хөрөнгөтэй, баян байна гэж үздэг нь надад мэдрэгдсэн л дээ. Тийм болхоор энэ бодлоо өөрийнхөө дүгнэсэнээр сийрүүллээ.

Сэдэв номер1

Саяхан нэг сайт дээр хэлэлцүүлэгт бичсэнээс уншаад үүнийг бичих санаа төрлөө. Нарийн тоо баримт энд бичихгүй ч (яг үнэндээ би статистик тоо баримтыг нь мэдэхгүй л дээ) өөрт бодогдсон зүйлээ бичмээр санагдав.
Одоогоос 20-оод жилийн тэртээ ардчилал мандан бадарч Монголын "Хуучин хүү" -дүүдийн мэлмий нээгдэн тэнгэрийн хаяанаас цааш газар байдгийг мэдэж, таван далай таван тивийг танин шинэ ертөнц дээр явах замыг мэдэрсэн үе байлаа. Гэнэт эрх чөлөөг мэдэрсэн ард түмэн эх толгойгүй бужигнан дээр доороо оролцож, үүнээс үүдсэн янз бүрийн гажуудал, инфляци улсыг ганхуулж байсан нь миний санаанд тодоос тод үлдсэн юм. Сайныг дагаад муу зүйл өргэлж дагалдаж явдаг болхоор энэ цагаас ажилгүйдэл, аллага, хулгай дээрэм, ӨНЧРӨЛ, хагацал, ХҮҮХДҮҮД ОРОН ГЭРЭЭСЭЭ ДАЙЖИХ гэх мэт сөрөг үзэгдэл ихээр нэмэгдсэн нь цаашдын муу муухай бүхний суурь болж байсан. Үүн дотроос хамгийн их хохирол амсаж байгаа нь хүүхэд. Траншеинд амьдардаг хүүхдүүд нэг хэсэг маш их байсан. Тэр ч байтугай бүлэг бүлгээрээ орой үдэш явж хулгай дээрэм хийх нь ихэссэн. Ихэвчлэн автомашины эд зүйл хулгайлан дамлан зарж мөнгө олдог. (Би ч мөн тэдэнд юмаа алдаж л байлаа гэж) За тэгээд бүлэг хоорондоо зодоон цохион хийх үзэгдэл байнга шахуу. Сүүлийн 5-6 жилийн дотор энэ олон эзэнгүй хүүхдүүд цөөрсөн байгаа нь илт харагдсан шүү. Энэ хүүхдүүд хаачив. Зарим нь том болоод ухамсар суугаад амьдралаа бодоод яүсан юм бол уу, эсвэл энд тэнд ажил хийгээд явав уу. Үгүй байхаа, миний бодож байгаагаар тэдэнд буруу байхгүй ч тэр хүүхдүүд, тэр хүмүүс дээрх шиг сэтгэхгүйтэй болтолоо төлөвшиж чадсан нь цөөхөн байлгүй дээ. Учир мэдэх хүнээс сураг сонсохнээ тэднийг хил давуулан эрхтэний наймааны обьект болгосон сурагтай. Хичнээн нь хөөрхий ингэж явсанг мэдэхгүй ч тэр олноороо яваад байдаг хүүхдүүд ингэтлээ цөөрөхийг бодоход нилээдгүйг авч одсон нь тодорхой. За арай өөр зүйл ярихыг хичээе.
Эрхтэн шилжүүлэх ажилбар манай гариг дээр нилээд эрт үеэс эхэлж хийгдэж байжээ. Эртний (15-р зууны) католик шашны сүмийн ламтангууд сүмийн нууц өрөөнд хүнийг задлан үзэж сонирходог байжээ. Зарим нэг шархадсан өвчтөнгүүдийг сүмдээ авчран арьсыг нь авч шархдсан хэсэгт нааж эдгээн анхны эрхтэн шилжүүлэх үүслийг хийж байв. Түүхэнд тэмдэглэгдсэнээр 1837 онд анхны арьс шилжүүлэн суулгах мэс засал амжилттай болсон гэж бичиж. Цаашид энэ ажилбарыг нилээдгүй судлахаар хэсэг хүмүүс нохойн дээр туршиж үзэж байв. Дэлхийн 1дүгээр дайны үед шархдсан цэргүүдийн арьсыг аутографт (autograft) байдлаар өөрт нь шилжүүлэн толжүүүлдэг байв. 1930 онд Оросын эрдэмтэд анхны бөөр шилжүүлэх мэс заслыг хийсэн түүxтэй. Энэ цагаас хойш анагаах ухааны салбарт эрхтэн шилжүүлэх ажилбар эрчимтэй түрж орж ирсэн байна. Уушиг, элэг, бөөр, зүрх, нойр булчирхай гэх мэт эдүгээ хүртэл улам боловсронгуй хийгдсээр байна. Анагаах ухаанд маш том ололт гэж үнэлэгдэн 1912 онд эрхтэн шилжүүлэн суулгах (бөөр) ажилбарт үнэтэй хувь нэмэр оруулсан хэмээн Alexis Carrel-д Нобелийн шагнал өгч байжээ. Мэдээж ген, хромсом, эсийн түвшинд судлагдаагүй олон зүйл байсан учраас тэр үеийн мэс ажилбарууд амжилтгуй болж байсан нь олон. Одоо цагт техник технологийн ололтын үр дүнд улам боловсронгуй болсноор эд, эсийн тохироог үзэж тааруулан тухайн донорын эрхтэнг пеципент өвчтөнд нь тааруулан суулгаж чадаж байна. Ингэснээр тухайн өвчтөний насыг 5-10 жил (дундажаар) нэмэх боломжтой болжээ. Ойрын 2-3 жилд донорын эрхтэнг хадгалж чадах боломжтой "авдар"-ыг зохион бүтээснээр Япон, Америк гэх мэт оронд донор эрж хайж цаг барах асуудлыг шийдэхгүй болсон гэнээ. Донорын эрхтэнг тэр саүандаа хичнээн л бол хичнээн удаанаар хадгалж реципент-д таарүал шууд суулгах боломжыг бүрдүүлсэн байна. Энэ нь мөн л том дэвшил гарч байгаагын нэг. Дээр өгүүлсэнээр сайныг дагаж саар зүйл олон гарч байдаг болхоор эрхтэний наймаа улам ихсэх боловуу гэж эргэлзэж байна л даа. Үгүй ч байж магад. Тэрийг цаг хугацаа л хэлэх байх. Магадгүй миний монголын тэр траншеигаар овоглогдсон хүүхдүүд тэр "авдар"-т байгааг үгүйсгэхгүй. Тэр зүйлийн туршилт судалгааны бай болсон ч байж мэдэх юм.
За тэгээд баахан л юм бичлээ. Эцэст нь үр хүүхдээ хайрлаж ирээдүйд сайн хүн болгоосой гэж хүсэж байна. Би ч мөн адил тэрний төлөө зүтгэнээ.

Busy weekend

Өчигдөр өнөөдөр хоёр өдөр манай танхимээс хурал зохион байгуулж миний бие амрахыг үл огоорон ажилсаг зөгий мэт байлаа. Хүн бүр өөр өөрийн гэсэн ажил хуваарилаж авсан болхоор тус тусын ажлуудаа хийцгээв. Надад оноогдсон ажил бол Видео бичлэг хийх байлаа. Миний үейинхэн ер нь иймэрхүү л ажилд оноогдсон байгаа нь энэ. Камер үүрч зураг аван, зарим нь гэрэлний пульт дээр ч ажиллаа. Хамгийн гол нь хэн юу хийх нь сонин биш, харин иймэрхүү хурал симпосиум-ийг хэрхэн яаж, юу ашиглаж хүнд хүргэхэвээ гэдэг нь чухал байлаа. Би энд ирсээр иймэрхүү хуралд хоёр дахиа оролцож байгаа нь энэ. Манайхан эдэн шиг хурлаа сайхан зохион байгуулчихад дутах гачигдах зүйл байхгүй шүү дээ. Хамгийн гол нь сэтгэл л дутагдаад байх шиг. Одоогоос гурван жилийн өмнө монголд байхдаа нийгэмлэгийн хурлаа зохион байгуулж явуулж байлаа. Тэрэнтэй харьцуулахад тэнгэр газар шиг ялгаатай харагдах юм. Эд зүйл, орчины талаасаа биш, хүнд хэр зэрэг хүртээлтэй вэ гэдэг талаас нь харахад л ийм сэтгэгдэл төрж байлаа.
Япончуудын авууштай нэг зан нь нэг нэгийгээ хүндлэх ёс. Энэ нь надад их таалагддаг. Сайхан авууштай зүйл ч их байна, хэрэггүй дэмий зүйл ч их байх юмдаа. Гэхдээ үндэстэнг муулах сайшаах гэсэн биш шүү. Гол сэдвээсээ далийх нь байна.
Нэг далийхаараа даялаад алга болж өгөх шинжтэй байна лээ шүү нөхөр минь (өөрийгөө зэмлэв). За тэгээд ямар ч байсан харьж байгаад эднээс дутахгүй сайхан хурлаа нөхөдтэйгөө нийлж нижгэнэтэл хийнэ дээ гайгүй.

Нутгаа санахад

Зун болоод ч тэр үү, нутгаа нэг л санаад байх юм. Монголдоо очичоод хотод хэд хонож чадалгүй л сэтгэл татам нутагруугаа давхидагсан. 450 километр газрыг 6-хан цаг давхиад хүрчихдэг, замдаа ганцхан удаа зогсоно. Үнэхээр яарсан сэтгэл. Миний нутагт миний төрсөн, миний өссөн газар, миний тоглодог байсан гол тэр бүгд соронзон мэт татах. Намайг өсгөсөн эгч минь бас бий. Эгчийн хайртай дүү нь болхоор хэнээс ч илүү дотно байдаг юм. Аав ээж маань хотоос зун болгон очиж амарна. За тэгээд л манайхан бүгд тийшээ цуврана даа. Жаргалын орон гэж хэлэхэд хилсдэхгүй нутаг.
Ноднин жил монгол байх хугацаандаа гурвантаа ирж очин явсаар 21 хоногийг барсан байна лээ. Хоёр дахь дээрээ миний багын найз, мөн дотнын минь найз 2 хамт явж 3 хоног ходоодоо баярлуулж өөрсдөө хөгжилтэй сайхан байсан. Энэ жил нахинаа гээд бодоод л байна. Санаж явахад бүтнэ дээ яахав.
Харин ноднин жил өвөө эмээгийн маань амьдарч байсан нутгаар очлоо. Хамгийн сүүлд өвөөгөө амьд сэрүүн байхад нь (би 5-р ангид байсан юм даг) очиж 30 жилийн ойн баярт оролцож байсан юм. Миний өвөө тэр бригадад улс төрийн хилс хэргээр хэлмэгдэн нутаг заагдан очоод нэгдлийн доороос нь дээш нь дарга хүртэл нь хийсээр амьдралынхаа талыг өнгөрөөсөн нь өдгөө бидэнд түүх болон үлдэжээ.
Тэр суурин 14 жилийн өмнөхөөс шал өөр болсон байсан. Хүн эмнэлэг, мал эмнэлэг, улаан булан, дэлгvvр хоршоо бүгд байсан юм. Харин одоо нэг шавар байшин, өвөө эмээгийн минь амьдарч байсан дүнзэн байшингаас өөр юмгүй болсон байв. Сэтгэл үнэхээр эмтэрч нулимс гарч байлаа. Нагац ах нар, ээж маань тэнд өссөн нутаг яалт ч үгүй мөн. Бид тэнд хэдэн хором саатаж том ахаар сайхан дурсамжуудыг яриулан зураг авхуулаад хөдөлсөн юм.
Энэ ярианд бас хоёр сайхан буурайг дурсахгүй байхын аргагүй. Одоо тэд амьд сэрүүн бий хэдий ч хэдийнээ үр хүүхдүүдээ дагаад хотыг зорисон доо. Унаган нутаг нь миний дээр өгүүлсэн газар. Ах дүү бүгдэрээ тэндэхийн хүмүүс. Манай өүөө эмээг тэнд нүүж очиход хамгийн бага хүүг нь өргөж авсан айл. Ээжийн маань хамгийн бага эрэгтэй дүү төрөөд уйлаад жигтэйхэн хэцүү байсан юм гэсэн. Лам харгуйдсан л байж таараа мэдээж. Гэтэл тэднийх хүүхэд заяахгүй хэдэн жил болсон юм байж. Тэднийх авья, хүүгээ өгөөч гэж хэлэх санаатай иржээ. Мань ах өүөө эмээд маань хэлж чадахгүй бүтэн 2 цаг "пүүшиг" /белморканал/ татаад сууж сууж хэлэхэд нь өмнө нь гадарласан тухайгаа өөрт нь хэлж л дээ. Ингээд хүүгээ айлд өргүүлж хүргэж өгсийм гэж яридаг юм. Тэр цагаас хойш манайхан тэднийд зун болгон очиж бужигнанаа. Би бол тэднийд зусдаг байлаа. Хонинд явна, фермийн сүү машиндана, аарц шүүнэ, түлээ мод, ус гээд мөн ч ажлыг хийдэг байж дээ. Хамгийн гол нь морь унах гэж л очиж байгаам шдээ уг нь хөөрхий. Тэрэндээ л баахан ажил хийж барлагтдаг байлаа. Гэхдээ тэрийг хийснээр муудсан зүйл үгүйээ. Харин ч буурлуудаасаа их зүйл сурч гэж одоо боддог юм. Хотын бацаануудын хажууд бол хөдөөний амьдралыг хүүрнэн өгүүлнэ дээ нээрээ.
Тэр буурал ах маань их уяхан хүн. Биднийг очиход баярын, буцахад гунигын нулимс унаганадаа харин ч. Сайхан дуулнаа.
...Галуун цуваа хөвөрсөн
Голын урсгал мэтгэнэсэн
Ганган байгал хосолсон
Гоёхон намрын шинж юмаа ... гээд л авч өгнө.
Би яагаад ч юм энд ирчээд нэг л идээшиж дасаж өгөхгүй юм шиг санагдаад байгаа юм. Байнга биш ч гэсэн ганцаардахдаа, бас дулаан ороод зун болохоор л өөрийн эрхгүй санагалзана. Хүнд хэлвэл хөгшин хүн шиг гэж шоолох л байх л даа. Гэхдээ л над шиг нутгаа санаж байгаа залуус байгаа байлгүй дээ.

Хар цагааны дэнс

Амьдрал гэдэг хар цагааны дэнс. Хальтирвал харлуу, сайн явбал цагаан дээр гишгэх хорвоо. Гэтэл хар цагааны холимог саарал. Амьдралд саарал өнгөөр сайн сайхныг, хайр дурлалыг, өөдраг бүхнийг, шинэ соргогыг хэзээ ч төсөөлдөггүй. Саарал манан, үнсэн саарал, гандуу саарал гэээд саарал зүйл амьдралд хар цагаанаасаа олон. Тийм болхоор блогийнхоо өнгийг хар цагаан саарлаар илэрхийлсэн, харин саарал байгааг минь бүү зэмлээрэй. Миний дотоод сэтгэл яг одоо саарал өнгө шиг болчихож. Гэвч сааралтсан тэр сэтгэлээ цав цагаан, сүү шиг болгоноо. Амлая...
Магадгүй ээ түр зуурын манан ч байлгүй.